Prezident İlham Əliyev “Azərbaycan Respublikasının Uşaqlara dair 2020–2030-cu illər üçün Strategiyası”nın təsdiq edilməsi haqqında Sərəncam imzalayıb.
"Qanunyolu.info.az", "Qafqazinfo"-ya istinadən xəbər verir ki, strategiyanın həyata keçirilməsində əlaqələndirici orqan Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi müəyyən edilib.
Sərəncama əsasən Nazirlər Kabineti strategiyanın 2020–2025-ci illərdə icrası üzrə fəaliyyət planının layihəsini 3 müddətində hazırlayıb Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə təqdim etməli və bu Sərəncamdan irəli gələn digər məsələləri həll etməlidir.
Strategiyanın prioritet istiqamətləri:
4.1. Uşaqların müdafiəsi sahəsində normativ hüquqi bazanın və institusional strukturun təkmilləşdirilməsi istiqamətində aşağıdakı prioritetlər müəyyən edilir:
4.1.1. uşaq hüquqlarının təmin edilməsinə dövlət nəzarətinin həyata keçirilməsi mexanizminin təkmilləşdirilməsi;
4.1.2. yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyaların və yerli icra hakimiyyətlərinin qəyyumluq və himayə orqanlarının fəaliyyətini tənzimləyən normativ hüquqi bazanın və institusional strukturun təkmilləşdirilməsi;
4.1.3. uşaq hüquqlarının müdafiəsi, onların problemlərinin həlli sahəsində beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsi və bu istiqamətdə mütəxəssislərin hazırlanması;
4.1.4. uşaqların təhsilə çıxışında bərabərliyin təmin edilməsi istiqamətində qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi;
4.1.5. çətin şəraitdə yaşayan uşaqların aşkarlanması və onlar barəsində təxirəsalınmaz sosial müdafiə tədbirlərinin həyata keçirilməsi üçün işlək mexanizmin yaradılması;
4.1.6. baxımsız və sosial təhlükəli vəziyyətdə olan uşaqların reabilitasiyası və cəmiyyətə inteqrasiyası sahəsində qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi;
4.1.7. alternativ qayğı xidmətlərinin (himayədar (foster) qayğı xidməti, ailə tipli kiçik qrup evi) tətbiqi və inkişaf etdirilməsi ilə bağlı qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi və bu sahədə beynəlxalq təcrübəyə əsaslanan tələblərin müəyyənləşdirilməsi;
4.1.8. uşaqlara qarşı zorakılıq hallarının qarşısının alınması ilə bağlı qanunvericiliyin təhlili və təkmilləşdirilməsi;
4.1.9. ədalət mühakiməsinin həyata keçirilməsi zamanı uşaq hüquqlarının qorunması ilə bağlı qanunvericiliyin təhlili və təkmilləşdirilməsi.
4.2.Erkən uşaqlıq dövründə uşaqların inkişafının təmin olunması istiqamətində aşağıdakı prioritetlər müəyyən edilir:
4.2.1. körpə və ana ölümü hallarının sayının azaldılması məqsədilə profilaktik tədbirlərin gücləndirilməsi, bu sahədə antenatal, perinatal və neonatal xidmət mütəxəssislərinin ixtisasının artırılması;
4.2.2. körpələrin ana südü ilə qidalanmasının əhəmiyyətinə və süni qida məhsullarından istifadənin sağlamlıq üçün risklərinə dair təbliğat işinin təşkil edilməsi;
4.2.3. uşaq qida məhsullarının keyfiyyətinə və təhlükəsizliyinə dövlət nəzarətinin gücləndirilməsi, uşaq qida məhsullarının istehsalı və çeşidinin artırılması istiqamətində stimullaşdırıcı tədbirlərin həyata keçirilməsi;
4.2.4.uşaqların ana südü ilə qidalanmasının təmini məqsədilə işləyən analarla bağlı əmək qanunvericiliyinin tələblərinə işəgötürənlər tərəfindən riayət olunmasına nəzarətin gücləndirilməsi;
4.2.5. ailədaxili sosial-psixoloji işin və fəaliyyətin təşkili üçün ailə məsləhət mərkəzlərinin yaradılması;
4.2.6. erkən uşaqlıq dövründə uşaqlara göstərilən sosial xidmətlərin effektivliyinin artırılması, uşaqlarla işləyən mütəxəssislərin peşəkarlığının, eləcə də valideynlərin bacarıqlarının artırılması;
4.2.7. sağlamlıq imkanlarının məhdudluğuna səbəb ola biləcək halların vaxtında müəyyənləşdirilməsi üçün beynəlxalq metodların, həmçinin uşaq inkişafının pozulması hallarının əvvəlcədən aşkarlanması istiqamətində diaqnostik metodikanın tətbiqi və sistemləşdirilməsi, erkən müdaxilə proqramlarının tətbiq edilməsi;
4.2.8. məktəbəqədər təhsil müəssisələrinin tikintisi ilə bağlı investisiya layihələrinin həyata keçirilməsi.
4.3. Çətin həyat şəraitində olan uşaqların sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi istiqamətində aşağıdakı prioritetlər müəyyən edilir:
4.3.1. dövlət uşaq müəssisələrinin məzunu olan sağlamlıq imkanları məhdud 18 yaşınadək uşaqların reabilitasiyası üçün sosial xidmət müəssisələrinin yaradılması;
4.3.2. dövlət uşaq müəssisələri məzunlarının cəmiyyətə inteqrasiyasının təşkili, xüsusilə gənc məzunların təhsilinin və məşğulluğunun təmin edilməsi, sosial təminatı və sosial müdafiəsi ilə bağlı məsələlərin həlli istiqamətində tədbirlərin həyata keçirilməsi, bu sahədə işin inkişaf etdirilməsi və mütəxəssislərin potensialının artırılması;
4.3.3. sağlamlıq imkanları məhdud 18 yaşınadək uşaqların övladlığa götürülməsinin təşviq edilməsi;
4.3.4. sağlamlıq imkanları məhdud 18 yaşınadək uşaqların inklüziv təhsilinin təmin edilməsi istiqamətində müvafiq tədbirlərin gücləndirilməsi;
4.3.5.kənd yerlərində yaşayan sağlamlıq imkanları məhdud uşaqlar üçün evdə (səyyar) sosial xidmətlərin təşkil edilməsi;
4.3.6.uşaqların valideyn himayəsindən məhrum olmasının qarşısının alınması üçün qabaqlayıcı tədbirlər görülməsi, ailədaxili münasibətlərin daha da yaxşılaşdırılması istiqamətində tədbirlərin həyata keçirilməsi;
4.3.7. valideynlərini itirmiş və valideyn himayəsindən məhrum olmuş uşaqlar üçün ailə əsaslı alternativ xidmətlər (himayədar (foster) qayğı xidməti, ailə tipli kiçik qrup evi) sisteminin tətbiqi və inkişaf etdirilməsi istiqamətində tədbirlər görülməsi;
4.3.8. sosial sifariş əsasında günərzi qayğı və icma əsaslı sosial reabilitasiya mərkəzlərinin fəaliyyətinin təşviq edilməsi, onların regionlarda genişləndirilməsi və mövcud mərkəzlərin işinin təkmilləşdirilməsi;
4.3.9. aidiyyəti dövlət orqanlarına (qurumlarına) uşaqların məruz qaldıqları zorakılıq hallarına dair məlumat verilməsi və onların yardım almaq imkanlarının genişləndirilməsi üçün qaynar xətt xidmətlərinin təşkil edilməsi;
4.3.10. tərbiyə məqsədilə uşaqlara qarşı hər cür zorakılığın mənfi nəticələri haqqında maarifləndirmə tədbirlərinin əhatə dairəsinin genişləndirilməsi;
4.3.11. zorakılığa məruz qalmış uşaqların müəyyən edilməsi və onlara müvafiq sosial xidmətlər göstərilməsi işinin təkmilləşdirilməsi;
4.3.12. erkən nikah hallarının qarşısının alınması sahəsində tədbirlərin gücləndirilməsi, maarifləndirmə işinin təşkili;
4.3.13. aztəminatlı ailələrdən olan yeniyetmələrin təhsil imkanlarının dəstəklənməsi üçün təqaüd proqramlarının təsis edilməsi məqsədilə dövlət və qeyri-dövlət sektorunun əməkdaşlığının təşviqi;
4.3.14. uşaq əməyinin və uşaqların cinsi istismarı hallarının aşkar edilməsi və bu halların qarşısının alınması istiqamətində tədbirlərin səmərəliliyinin artırılması;
4.3.15. uşaq əməyinin istismarı hallarının mənfi nəticələri barədə ictimaiyyətin maarifləndirilməsi, dövlət qurumları və biznes strukturları nümayəndələrinin uşaq əməyinin istismarı hallarının aradan qaldırılması sahəsində bacarıqlarının artırılması məqsədilə təlimlərin təşkili;
4.3.16. əməyə cəlb edilmiş məktəbli uşaqların icbari təhsili başa vurmalarının təmin edilməsi istiqamətində davamlı tədbirlər görülməsi;
4.3.17. uşaqların baxımsızlığının və kimsəsizliyinin qarşısının alınması məqsədilə çətin həyat şəraitində olan ailələrin müəyyənləşdirilməsi və onlarla profilaktik xarakterli işin gücləndirilməsi;
4.3.18. baxımsız və kimsəsiz uşaqların sosial reabilitasiyası, xüsusilə onların peşə təhsilinə yönəldilməsi istiqamətində tədbirlər görülməsi;
4.3.19.“Qrant haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa əsasən, baxımsız və kimsəsiz uşaqların sosial reabilitasiyasına və inteqrasiyasına dair layihələrin dövlət qurumlarının maliyyələşdirməsi istiqamətində dəstəyin artırılması;
4.3.20. cinayətin şahidi olan və zərərçəkmiş uşaqların psixo-sosial reabilitasiyası istiqamətində müvafiq tədbirlərin gücləndirilməsi;
4.3.21. təhsil müəssisələrində psixoloji xidmətin təkmilləşdirilməsi və təşviqi;
4.3.22. hakimlər, habelə prokurorluq, polis və digər hüquq mühafizə orqanlarının əməkdaşları üçün yetkinlik yaşına çatmayanlarla davranış qaydalarının hazırlanması və təlim proqramlarının həyata keçirilməsi;
4.3.23. cinayət və ya digər hüquq pozuntuları törədən, həmçinin cinayət nəticəsində zərərçəkmiş uşaqlara və müvafiq işlər üzrə onların qanuni nümayəndələrinə ödənişsiz və keyfiyyətli hüquqi yardım göstərilməsi;
4.3.24. qeyri-dövlət sektoru tərəfindən çətin həyat şəraitində olan uşaqlarla bağlı layihələrin həyata keçirilməsinin təşviqi.
4.4. Uşaqların mədəni-estetik tərbiyəsi və onların mədəni tədbirlərdə iştirakının təmin edilməsi istiqamətində aşağıdakı prioritetlər müəyyən edilir:
4.4.1. xüsusi istedadı olan uşaqların aşkarlanması istiqamətində fəaliyyətin gücləndirilməsi;
4.4.2. uşaqlarda düzgün ilkin nitq və nitq vərdişlərinin və bacarıqlarının formalaşdırılması məqsədilə müvafiq tövsiyələrin hazırlanması;
4.4.3. müxtəlif yaşlı uşaqların Azərbaycan dili biliklərini inkişaf etdirəcək müasir vasitələrlə (jurnallar, kitablar, televiziya verilişləri və s.) təminatı imkanlarının yaradılması;
4.4.4. uşaq teatrının və uşaqların ədəbi-bədii yaradıcılığının inkişafı istiqamətində tədbirlərin genişləndirilməsi;
4.4.5. uşaqlar arasında sağlam həyat tərzinin və fiziki inkişafın təbliği, həmçinin onların vətənpərvərlik və milli-mənəvi dəyərlər ruhunda tərbiyəsi istiqamətində işlərin gücləndirilməsi;
4.4.6. uşaqların ekoloji sahədə maarifləndirilməsi işinin təşkili;
4.4.7. kitabxanaların uşaq şöbələrinin, kitab fondlarının zənginləşdirilməsi, fondda saxlanılan informasiya resurslarının müxtəlifliyinin və müasir texnologiyalardan istifadə etməklə sağlamlıq imkanları məhdud 18 yaşınadək uşaqlar üçün uyğunlaşdırılmasının (Brayl əlifbası, audiokitablar və s.) təmin edilməsi;
4.4.8.uşaqların asudə vaxtının təşkili işinin gücləndirilməsi, uşaq istirahət yerlərinin, idman və mədəniyyət ocaqlarının fəaliyyətinin səmərəliliyinin artırılması;
4.4.9. məktəbdənkənar təhsil müəssisələrinin inkişafı istiqamətində tədbirlər görülməsi;
4.4.10. uşaqların zərərli informasiyadan qorunması istiqamətində tədbirlərin gücləndirilməsi;
4.4.11. uşaqlar (sağlamlıq imkanları məhdud 18 yaşınadək uşaqların maraqları nəzərə alınmaqla) üçün teleradio məhsullarının, xüsusilə cizgi filmləri, uşaq mahnıları, uşaq tamaşaları, maarifləndirici xarakterli sosial çarxlar hazırlanmasına dair dövlət sifarişlərinin verilməsi;
4.4.12. uşaqların dünyagörüşünün və biliklərinin artırılması məqsədilə müasir tərtibatda bədii ədəbiyyat nümunələrinin və vəsaitlərin sayının artırılması;
4.4.13. informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının inkişafı və ondan istifadə imkanları nəzərə alınmaqla uşaqların inkişafı və düzgün tərbiyəsi istiqamətində tədbirlərin həyata keçirilməsi;
4.4.14. informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tədrisinin təkmilləşdirilməsi, uşaqlarda yaşına uyğun innovativ vərdişlərin yaradılması, uşaqların texniki yaradıcılıq potensialının və alqoritmik düşüncə bacarıqlarının artırılması;
4.4.15. uşaqların maraqlarına toxunan məsələlərdə onların iştirakının müxtəlif formalarda təmin edilməsi istiqamətində fəaliyyətin gücləndirilməsi;
4.4.16. uşaqlarla bağlı keçirilən tədbirlərdə məcburi köçkün ailələrdən olan, Ermənistan¬¬–Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsi zonasına yaxın yaşayan uşaqların iştirakının təmin edilməsi və onlara sosial-psixoloji dəstək göstərilməsi;
4.4.17. uşaq paralimpiya, deflimpiya və xüsusi olimpiya hərəkatlarının inkişaf etdirilməsi;
4.4.18. işarət dilinin tədrisi və inkişaf etdirilməsi ilə bağlı tədbirlərin genişləndirilməsi;
4.4.19. xaricdə yaşayan azərbaycanlı uşaqların Azərbaycan dilini, tarixini, mədəniyyətini və milli-mənəvi dəyərlərini mənimsəməsi istiqamətində müvafiq tədbirlərin gücləndirilməsi;
4.4.20. uşaqların zərərli vərdişlərdən qorunması barədə təhsil müəssisələrində səmərəli maarifləndirmə işinin görülməsi;
4.4.21. uşaqların bədən tərbiyəsi və idmana cəlb edilməsi üçün infrastrukturun yaxşılaşdırılması.
4.5. Uşaq hüquqlarının həyata keçirilməsi vəziyyətinin monitorinqi və qiymətləndirilməsi sisteminin təkmilləşdirilməsi istiqamətində aşağıdakı prioritetlər müəyyən edilir:
4.5.1. qəyyumluğa, himayəyə, habelə övladlığa götürülmüş uşaqların mərkəzləşdirilmiş məlumat bazasının yaradılması;
4.5.2. qəyyumluğa, himayəyə və övladlığa götürülmüş uşaqların sonrakı təhsil, tərbiyə və sağlamlıq vəziyyətinin monitorinqi və qiymətləndirilməsi ilə bağlı mövcud mexanizmin təkmilləşdirilməsi;
4.5.3. təhsildənyayınma hallarının qarşısının alınması məqsədilə nəzarətin gücləndirilməsi istiqamətində tədbirlər görülməsi;
4.5.4. Azərbaycan Respublikasında uşaq əməyinin səbəbləri, əsas xüsusiyyətləri, coğrafiyası və qarşısının alınması istiqamətində təhlillər aparılması;
4.5.5. çətin həyat şəraitində olan, əməyə cəlb edilən və cinsi istismara məruz qalan uşaqların aşkar edilməsi məqsədilə monitorinq mexanizminin yaradılması, bu istiqamətdə aidiyyəti dövlət orqanlarının (qurumlarının) əməkdaşları üçün təlimlər keçirilməsi;
4.5.6. uşaqlara qarşı zorakılıq, erkən nikah hallarının səbəbləri, miqyası, nəticələri və qarşısının alınması istiqamətində problemlərin öyrənilməsi məqsədilə statistik müayinələr aparılması;
4.5.7. uşaq hüquqlarının həyata keçirilməsinə dair elektron məlumat bankının fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi.
